Sporcularda stres kırığının yaygın belirtisi ağrı olup genellikle ayaklarda tarak kemiklerinde (metatarsal kemikler), kaval kemiğinde (tibia) ve bel omurlarında (lomber omurga kemikleri) görülür. Hekime bu bölgelerde ağrıyla başvuran sporcuda ilk yapılacak işlem direk röntgen filmlerinin çekilmesidir. Ancak normal kırıklar filmlerde kolaylıkla görülürken, stres kırıkları ileri aşamaya gelmeden film de görülmemektedir. Röntgen filmlerinin normal çıktığı durumlarda hekimin stres kırığından kuşkulanarak ileri tetkiklere yönelmesi gerekir. Günümüzde MR stres kırıklarının tespitinde önemli bir tanı aracıdır. Henüz daha kırık oluşmadan, kemiğin içindeki kemik iliği ödemini göstererek kemiğin zorlanmakta olduğunu ve stres kırığına gidiş olduğunu dahi gösterebilmektedir. Stres kırığı tedavisinde sportif aktivitenin durdurularak istirahate geçilmesi, kırığın durumuna göre kırık bölgesinin alçıya alınması, bazı riskli kırıklarda ve aynı yerde tekrarlayan stres kırıklarında ise metalik implantlar ile kırığın cerrahi olarak tespit edilmesi başlıca tedavi yöntemleridir. Kırık bölgesine PRP uygulamalarının iyileşmeyi hızlandırdığı bildirilmiştir. Sporcuya ait risk faktörlerinin tesbit edilerek bunların ortadan kaldırılması hem iyileşmeyi hızlandırır hem de sporcuyu tekrarlayan kırıklardan korur.
Stres Kırığı Nedir Nedenleri Nelerdir?
Kemik kırığı alışıldık şekliyle kemiğe etki eden büyük bir travmanın kemik bütünlüğünü bozmasıdır. Stres kırığı ise aşırı yüklenme sonucu tekrarlayan küçük travmaların kemik bütünlüğünü bozmasıdır. Yorgunluk kırığı da diyebileceğimiz bu kırık türü metallerde görülen yorgunluk kırıklarına benzetilebilir. Tekrarlayan mikrotravmalar sonucunda önce kemik iç yapısında mikrokırıklar oluşmakta, eğer aşırı yüklenme devam ederse bu tam bir kırık haline dönüşmektedir. Kemik canlı bir doku olup, vücuttaki bütün canlı dokular gibi sürekli bir yapım ve yıkım döngüsü içindedir. Bu döngüde kemik dokusu bir yandan yıkılmakta bir yandan da yerine yeni kemik dokusu yapılmaktadır. Çocuklar da 16 yaşına kadar kemik büyümesi hızlı devam ettiği için yapım süreci her zaman yıkım sürecinin önünde gitmektedir. Bu nedenle çocuklarda stres kırığı görülmez. Ancak kemik büyümesinin tamamlandığı 16 yaş sonrası stres kırıkları görülebilir. Stres kırığı ile doktora başvuran hastaları üç ayrı grupta değerlendirebiliriz. İlk grup genç sporcu hastalardır. Bu gurupta aşırı egzersizin neden olduğu kemik yorgunluğu sonucunda kırıklar oluşmaktadır. İkinci grup, 40 50 yaş arası, özellikle bayanlardan oluşur. Bu hastalarda değişen hormonal dengeler nedeni ile kemik yapımı zayıflar, kemik yıkımı ise görece öne geçer. Bu durum kemiği zayıflattığı için yorgunluk kırıkları ortaya çıkabilir. Üçüncü grup ise yaşlı insanlar olup bunlarda osteoporoz, yani kemik erimesi nedeniyle iyice zayıflayan kemiklerde kolaylıkla kırıklar oluşur. Bizim konumuz olan genç sporcu grupta yorgunluk kırıklarının oluşmasında aşırı egzersiz temel neden olmakla beraber hepsi aynı düzeyde egzersiz yapan bütün sporcularda yorgunluk kırığı görülmemektedir. Bunun nedeni yorgunluk kırığının tek sebebinin aşırı eksersiz olmayıp bir takım risk faktörlerinin de devreye girmesiyle kırıkların oluşmasıdır. Bu risk faktörleri bilinirse yorgunluk kırığı oluşmasının önüne geçilebilir. Sporcularda bilinen, stres kırığı oluşturan başlıca risk faktörleri şunlardır.
- Antrenmanlar arasında yeterli dinlenme süresinin olmaması: Bu durumda kemikde dahil olmak üzere bütün hareket sisteminde antrenman sırasında zorlanan dokuların kendini yeniden onarıp toparlaması için yeterli zaman verilmemesi sonucunda birikimsel olarak doku hasarı oluşmaktadır.
- Yetersiz beslenme: Kemik yapımında önemli rol oynayan kalsiyum, D vitamini ve proteinin yetersiz alınması kemik yapımını azaltmakta ve kırıklara neden olmaktadır. Özellikle yeni adet görmeye başlayan genç bayan sporcularda artan kalsiyum ihtiyacının karşılanmaması önemli bir risk faktörü olarak karşımıza çıkmaktadır.
- Stres kırıklarının en çok alt ekstremitede, yani bacaklar ve ayakta ortaya çıktığı düşünülürse basma bozuklukları da önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sporculara antrenmanlar arasında yeterli dinlenme ve toparlanma süresinin verilmesi, diyetisyen kontrolünde yeterli bir beslenmenin sürdürülmesi ve yürüme ve koşu analizleri yapılarak basma bozukluğu tespit edilen sporcuların spor ayakkabılarının içine uygun tabanlıklar yapılarak bozukluğun düzeltilmesi stres kırıklarını önlemede faydalıdır.